Çaydanlıklar Hakkında Herşey
Çay suyunu kaynatmak için çaydanlıklar kullanılır. Çaydanlıklar, bakır, kromla kaplı çelik, borcam, porselen emaye kaplı metalden yapılır. Suyu boşaltmak için emzikleri vardır. Porselen çaydanlıkların sapları ahşap olur. Bu çaydanlıkların kullanımı Çin’de, Japonya’da ve Avrupa ülkelerinde daha yaygın olmakla beraber Türkiye’de de kullanılır. Ayrıca, Türkiye’ de, Kafkas ülkelerinde ve Orta Doğu’ da metal çaydanlıklar kullanılır. Bir zamanlar ince metal üstüne emaye kaplı mavi çaydanlıklar üretiliyordu. Son zamanlarda daha çok çelik ve teflon çaydanlıklar üretilmektedir. Çelik çaydanlıkların ‘düdüklü çaydanlık’ şeklinde üretilenleri de bulunmaktadır. Demlikler çaydanlıklara benzer fakat daha küçük olurlar. Bunlar da bakır, kromla kaplı çelik ve porselen, borcam ve teflondan üretilir. Demliklerin emzik kısımlarının gövdeye bağlandığı yerde süzgeç vardır. Bu süzgeç çay tanelerinin bardaklara dökülmesini önler. Demliklerin tabanı çaydanlıkların ağzına uygun yapılır ki çay demlerken demlik çaydanlığın üzerinde durabilsin. Çaydanlıklar çini olduğunda da demlikler porselen olabilir.
Çay bardakları & Çay fincanları
Çay; Çin, Japonya ve İngiltere başta olmak üzere Avrupa’da porselen fincanlarda içilir. Türkiye, Azerbaycan ve İran’ da hatta bazı Orta Doğu ülkelerinde ise cam bardaklarda içilir. Çay fincanlarının şekil ve büyüklükleri ülkeden ülkeye değişir. Çinliler ve Japonlar kulpsuz porselen çay fincanları kullanırken Avrupalılar kulplu çay fincanları kullanırlar.
Çayın lezzetinin korunması için çay fincanlarının mümkün olduğu kadar ince olması gerekir. Çay fincanları porselenden başka cam ve duralitten de üretilmektedir. Türkiye’de, evlerde, kahvehanelerde, çayhanelerde, iş yerlerinde ve diğer yerlerde çay içmek için kullanılan çay bardakları camdan yapılan ince bardaklardır. Cebel çay bardağı diye de adlandırılan bu bardaklar genellikle üç ayrı büyüklükte olurlar: Küçük, orta boy ve büyük boy çay bardakları. Büyük boylar daha çok kahvaltıda kullanılanlardır. Küçük veya orta boy çay bardakları ise çayhane ve çay bahçelerinde çoğunlukla tercih edilir.
Çay bardakları sade cam, kesme cam ve kristal cam bardaklar olmak üzere üç ayrı şekilde üretilir. Kristal camın bileşiminde kurşun oksit vardır. Borcam denilen tür ise ısıya dayanıklıdır. İçinde bor ve silikat bulunur. Günlük çay servislerinde kullanılanlar basit cam çay bardaklarıdır. Kesme cam ve kristal çay bardakları evlerde kullanılır. Özellikle kristal çay bardakları, misafirler ve özel günler, toplantılar içindir. Kristal çay bardakları ve diğer kristal eşyalar, evlerde, cam vitrinlerde, görüntü güzelliği de yaparlar. Çay bardakları dolaplarda baş aşağı konmaz; çünkü konulursa ağızları kırılabilir ve bakteri toz toplayabilir.
Çay bardaklarının bazıları altın ya da gümüş yaldızla süslenir. Kesme cam ve kristal cam bardaklarının gövdelerinde oyma desenler vardır. Bu tür kristal cam bardaklara kesme-kristal çay bardağı denir. Yalnız her kristal cam bardakta kesme olması gerekmez; sade kesmesiz cam kristal bardaklar da vardır. Bazı cam çay bardaklarının gövdelerinde ise günün modasına göre boyama desenler bulunabilir. Bazen su bardaklarında da kahvaltılık ‘büyük çay’ verildiği olur. Özellikle çocuklara su bardağında çay verilmesi çayın kolay soğuması ve bardağın daha dayanıklı olmasındandır. Gezi, piknik ve yolculuklar için ya da düğünlerde, törenlerde kalabalık topluluklara çay verilirken tek kullanımlık kağıt veya plastik çay bardakları tercih edilir.
Türkiye’de son zamanlarda gözlenen çay kültürü değişikliklerinden birisi bazı evlerde, kafe ve diğer yerlerde çay bardağı yerine artık çay fincanlarının kullanılır olmasıdır. Bu fincanlar porselen, cam gibi doğal veya duralit gibi sentetik maddelerden yapılmışlardır. Büyüklükleri çeşitlidir. Çay bardağı kapakları, özellikle, çayhanelerde, kahvehanelerde ve dışarıya çay servisi yapılan çay ocaklarında kullanılır, ki çoğu kez fincanın yapıldığı maddeden ve fincanın renginde ve deseninde olur. Bunlar, çay bardaklarının ağzını kapatacak şekilde yapılmış yuvarlak, metal kapaklardır. Soğuk havalarda veya dışarıda tozlu, yağmurlu havalarda çay servisi yapılırken çay dolu bardağın ağzına konur ve öyle servis yapılır.
Çay tabakları Çay servisi yapılırken çay bardakları, fincanları çay tabaklarına koyulur. Bu tabaklar porselen, cam, duralit, melamin, plastik, gümüş ve diğer bazı metallerden yapılır. Kağıt ve plastikten yapılan tek kullanımlık çay tabakları da vardır. Çay bardaklarının tabakları camdan, sade olduğu gibi, altın ve gümüş yaldız şeritli veya çeşitli boyalarla desenli de olabilir. Cam kristal veya kesme çay bardaklarının tabakları cam kristal veya kesme olacağı gibi gümüşten veya başka metallerden krome dediğimiz şekilde de olabilir. Tek kullanmalık kağıt veya plastik çay bardağı tabakları da vardır.